ضمیمه شماره 59، خرداد 95، شماره فوق العاده اقتصاد سبز

تولید بدون کارخانه براساس مدل TNC

«تولید بدون کارخانه ضرورت امروز فضای تولید ایران است.»

تولید بدون کارخانه براساس مدل TNC  فرآیندی است که طی سال های اخیر در فضای تولیدی و صنعتی جهان به وجود آمده است. با توجه به تعطیلی بیش از 4000 واحد تولیدی در کشور، به نظر می رسد ظهور برندهای جدید می تواند بخشی از چرخه اقتصادی کشور را به جریان اندازد.

از سوی دیگر بازنگری در قوانین مرتبط با مجوزهای برند مخصوصآ در حوزه صنایع غذایی یک ضرورت انکار ناپذیر است. مسئولیت برند جدای از مسئولیت کارخانه است و براساس مدل TNC  قانون، برند را مسئول میداند.

1-در سال 1995 و پس از فراز و نشیب های فراوان سازمان تجارت جهانی WTO  تشکیل و رفته رفته بر تعداد اعضای آن افزوده شد. امروز بیشتر از 98 درصد تجارت جهانی در میان اعضای این سازمان در گردش است و دور ماندن از این فضا، ضربات جبران ناپذیری را به اقتصاد کشور وارد می کند. البته عضویت فعال در این سازمان ساز و کارهای خود را داردکه متاسفانه ایران باز هم شرایط لازم را برای ورود به کلوپ WTO به دست نیاورد و پشت درهای این سازمان ماند. این در حالی است که در آخرین اجلاس WTO در نایروبی، کشور افغانستان نیز عضو فعال این سازمان شد و رفته رفته فضای تجارت ما با این کشور دچار سختی های خاص خود خواهد شد.

2-تجارت جهانی در تحولات تاریخی خود چهار دوره را پشت سر نهاده است. عصر تولید، عصر فروش، عصر بازاریابی و در نهایت امروزه در عصر برندینگ به سر می بریم. ما امروزه کالا نمی خریم، بلکه برند می خریم. از دهه 1980 به بعد را عصر برند نام نهاده اند و آنچه موجبات قدرت را فراهم کرده است، قدرت برندهاست.

شعار معروف فورد اگر چه امروزه زیبنده صنعت خودرو سازی ایران است. اما دوره خود را سپری کرده است.

«هر کس حق دارد خودرو به رنگ دلخواه خود داشته باشد، به شرط آنکه آن رنگ مشکی باشد.»

3-بالا رفتن هزینه تولید در نمودار عمودی آن، فضا را برای عملیاتی شدن تئوری TNC فراهم ساخت. تولید بدون کارخانه یا همان TNC از دهه 90 به طور جدی در جهان مطرح شد و امروزه بسیاری از برندهای معروف از جمله اپل، نایک، لاگوست، آدیداس،... از این روش بهره مند هستند. مهمترین رکن در تئوری TNC ، برند و تقویت آن است. برند تلاش می کند از فضای تولید به وجود آمده توسط دیگران و براساس استانداردهای خود، کالای خود را تولید و با برند خود استفاده کند. در چنین فضایی است که بهای تمام شده کالا پایین می آید و ارزش افزوده در برند قرار می گیرد.

4-یکی از مهمترین مسائلی که در تولید بدون کارخانه مطرح است، مسئولیت برند است، تا پیش از این مدل،مسئولیت برند متوجه کارخانه تولید کننده بود اما براساس مدل TNC ، صاحب برند، مسئولیت های برند را میپذیرد و قانون، وی را مسئول کلیه اقدامات برند می داند. کارخانه فقط وسیله است. در چنین شرایطی برند درهر نقطه از دنیا تولید شود(همانند اپل).قانون، صاحب و مالک برند را مسئول می داند و این که کارخانه در چین،مالزی، تایلند، ...باشد. تفاوتی در مسئولیت برند ندارد.

5-در فضای امروز جامعه صنعتی ایران و با توجه به تعطیلی صدها واحد تولیدی، آنچه که می تواند چرخه اقتصادی را به گردش در آورد تولید براساس مدل TNC و تولید بدون کارخانه است. این مسئله در صنعت غذا بیشتر چشمگیر است.برخی از برندهای موفق ایرانی طی چند ساله اخیر برای این مدل، برند سازی موفقی داشته اند. محسن، لئونارد،...از جمله بهترین این موارد است. محصول براساس سفارش برند در هر نقطه از دنیا تولید می شود. استانداردها رعایت می شوند و با برند دلخواه وارد بازار می شوند. در چنین شرایطی مسئولیت باید متوجه برند باشد نه کارخانه تولید کننده. این که بر اساس مقررات قدیمی، بخواهیم کارخانه را مسئول بدانیم بدان معناست که به طور مثال برندی که در تایلند تولید می شود باید مجوز تولید کارخانه را به وزارت بهداشت، غذا و دارو ارائه دهد و ثابت کند این کارخانه متعلق به این برند است.

این فرایند مجددآ نمودار عمودی تولیدی را رقم می زند و مسئله تولید بدون کارخانه را بدون معنا می کند. اگر در قوانین مسئولیت برند تجدید نظر دو وزارت بهداشت، وزارت صنایع و معادن با دید باز به این مسئله بنگرند، فضا را برای گسترش تولید و ظهور برنامه های جدید هموار می کنند. عقب ماندگی ما از تحولات جهانی در زمینه TNC باز هم اقتصاد و صنعت ایران را عقب مانده تر خواهد کرد.